KONSEP
KEMAHIRAN MENDENGAR DAN BERTUTUR
Konsep Kemahiran Mendengar
Kemahiran dimaksudkan dengan
kecekapan dan kepandaian dalam melakukan sesuatu perkara. Mendengar
didefinisikan mendengar adalah kemasukan input bahasa atau bukan bahasa melalui
alat pendengaran manusia iaitu telinga (Siti Hajar Abdul Aziz (2009 : 114)).
Kemasukan input bahasa yang berupa penyerapan makna ayat serta ujaran
seterusnya dilakukan oleh otak untuk diproses. Manakala Tuan Jah Tuan Yusof
& Faridah Nazir, PhD (2011: 28) pula menyatakan kemahiran mendengar adalah
keupayaan murid mendengar secara teliti, memahami perkara yang didengar dalam
pelbagai situasi pengucapan dan dapat memberikan maklum balas.
Dewan Bahasa & Pustaka pada
tahun 1994 pula telah menerangkan kemahiran mendengar merupakan satu proses
yang melibatkan dua peringkat kemahiran iaitu menerima dan membezakan
bunyi-bunyi bahasa yang hampir sama serta memahami bunyi bahasa yang bermakna.
Sebagai contoh perkataan, frasa, klausa dan ayat.
Konsep Kemahiran Bertutur
Kemahiran bertutur merupakan satu
perbuatan yang melafazkan bunyi-bunyi yang dilahirkan daripada alat sebutan
(artikulator) seseorang. Perbuatan ini merupakan kemahiran berinteraksi dalam
suasana berbahasa. Selain itu, bertutur
juga ditakrifkan dengan satu cara berkomunikasi yang amat kompleks, melibatkan
proses mental yang menggerakkan alat pertuturan untuk mengeluarkan bunyi bahasa
yang bermakna.
Terdapat
beberapa konsep umum mengenai bertutur iaitu bertutur merupakan keupayaan
manusia mengujarkan kata-kata. Bertutur melibatkan individu berkata-kata atau
bercakap. Bertutur juga bermaksud penutur menzahirkan pendapat serta perasaan
melalui bunyi bahasa yang bermakna. Bertutur juga dirujuk sebagai aktiviti
melafazkan kata-kata untuk tujuan berinteraksi.
KONSEP KAEDAH
KEMAHIRAN MENDENGAR DAN BERTUTUR
Kaedah didefinisikan sebagai
prosedur-prosedur mengajar yang wujud berdasarkan kebolehan pendekatan pengajaran
bahasa yang digunakan oleh guru. Manakala pengertian bagi kaedah kemahiran
bertutur dan mendengar ialah prosedur mengajar berdasarkan kebolehan pendekatan
pengajaran bahasa yang digunakan oleh guru untuk menguasai kemahiran bertutur
dan mendengar. Melalui prosedur-prosedur ini, penguasaan terhadap kemahiran
mendengar dan bertutur dapat dikuasai selaras dengan objektif Sukatan Pelajaran
Bahasa Melayu Sekolah Rendah.
Terdapat
beberapa kaedah yang digunakan dalam pengajaran Bahasa Melayu dan diaplikasikan
semasa menjalankan proses pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah. Secara
umumnya, terdapat tujuh kaedah yang lazimnya digunakan dalam pengajaran Bahasa
Melayu misalnya kaedah nahu terjemahan (tradisional), kaedah bacaan, kaedah
terus, kaedah fonetik/linguistik, kaedah eklektik, kaedah audio-lingual dan
juga kaedah komunikatif. Walaubagaimanapun, bagi pengajaran kemahiran mendengar
dan bertutur hanya beberapa kaedah sahaja yang boleh digunakan dalam pengajaran
dan pembelajaran iaiatu kaedah terus, kaedah fonetik/linguistik, kaedah
eklektik, kaedah audio-lingual serta kaedah komunikatif.
Kaedah Terus.
Kaedah ini mula diperkenalkan oleh
Michell West dan Harold Palmer pada tahun 1920-1935. Kaedah ini dikatakan sama
dengan kaedah tentera kerana pernah digunakan untuk melatih tentera serta
diplomat dalam Perang Dunia Kedua. Kaedah ini mengutamakan prinsip-prinsip
pengajaran berdasarkan psikologi. Kaedah ini amat sesuai untuk pengajaran
bahasa kedua dan segala pengajaran tidak sekali-kali menggunakan bahasa yang
telah diketahui oleh murid. Sarjana bahasa menganggap bahawa daripada
penggunaan kaedah ini, murid dapat mempelajari bahasa dengan cara mendengar
pelbagai perbualan dalam bahasa sasaran, kemudiannya melibatkan diri dalam
perbualan tersebut. Daripada pelaksanaan kaedah ini, sarjana bahasa
berpendirian bahawa pembelajaran bahasa ibunda adalah dengan cara mendengar,
meniru dan mengulangi perlakuan bahasa yang didengari sehingga membentuk satu
kelaziman bahasa ( Michell dan Harold, 1936 )
Kaedah Fonetik/Linguistik.
Kaedah linguistik atau dikenali
sebagai kaedah fonetik merupakan satu kaedah mengajar bahasa moden secara
saintifik. Cara saintifik yang dimaksudkan di sini ialah dengan cara
membandingkan antara dua bahasa itu iaitu antara bahasa yang dipelajari dengan
bahasa yang telah diketahui oleh murid-murid sama ada bahasa tersebut merupakan
bahasa ibunda mereka ataupun bahasa-bahasa yang lain. Pengetahuan murid-murid
sepatutnya berfokus kepada bentuk, dan fungsi bahasa tersebut selain daripada
aspek-aspek lain misalnya bunyi, susuk ayat, makna dan lain-lain. Dalam erti
kata lain, kaedah ini begitu menekankan pertuturan serta membenarkan penggunaan
bahasa yang telah diketahui oleh murid-murid.
Selain itu, kaedah ini juga
mementingkan bentuk daripada makna. Pemilihan pula dilakukan terhadap
bunyi-bunyi yang sama dalam kedua-dua bahasa. Dari segi pemilihan bentuk-bentuk
ayat pula, pengajaran haruslah berdasarkan bahasa-bahasa yang terdapat dalam
bahasa ibunda dahulu. Kemudian, barulah dipilih bentuk-bentuk ayat yang
berlainan atau tiada dalam bahasa ibunda.
Kaedah
ini amat bersesuaian untuk mengajar kemahiran mendengar dan bertutur. Hal ini
disebabkan kaedah ini turut dikenali sebagai kaedah lisan atau kaedah reform
serta berkait rapat dengan kaedah terus. Pengajaran ini dimulakan dengan
latihan pendengaran serta diikuti dengan latihan penyebutan.
Kaedah Eklektik.
Kaedah eklektik amat bersesuaian
dengan pengajaran kemahiran mendengar dan juga bertutur. Kaedah eklektik
merupakan satu kaedah yang menggabungkan segala ciri yang baik dalam pengajaran
bahasa yang terdapat dalam kaedah-kaedah lain. Kaedah yang digabung contohnya
ialah kaedah nahu dan kaedah terjemahan yang telahpun diubah suai mengikut
situasi pengajaran. Guru menggunakan daya usaha serta daya kreativiti mereka
sendiri. Mereka juga turut bebas mengajar mengikut kebolehan serta kemampuan
kanak-kanak.
Pada
dasarnya, kaedah ini turut dikenali sebagai kaedah aktif. Hal ini ekoran
daripada gabungan ciri-ciri yang baik daripada pelbagai kaedah lain yang
dimilikinya. Mengikut kaedah eklektik ini, kemahiran-kemahiran bahasa diajarkan
mengikut susunan iaitu bertutur, menulis, memahami dan juga membaca. Kaedah ini
juga lebih bersifat fleksibel. Ini kerana guru boleh mengubah kaedah pengajarannya
mengikut keperluan murid-murid. Dari aspek tatabahasa pula diajarkan mengikut
situasi. Situasi yang dimaksudkan di sini ialah sama ada secara deduktif ataupun induktif. Aktiviti pengajaran serta
pembelajaran ini merangkumi latihan mendengar dan bertutur (lisan), membaca
kuat serta bersoal jawab.
Kaedah Audio-Lingual
Kaedah asas Audio-lingual mula
berkembang di Amerika Syarikat semasa Perang Dunia Kedua. Pada peringkat
permulaan, pengajaran bahasa yang menggunakan kaedah ini bertujuan untuk
ketenteraan iaitu satu program pembelajaran bahasa bagi tentera-tentera yang
akan dihantar ke negara-negara luar. Di Universiti Michigan, Charles Fries,
iaitu seorang ahli Linguistik Struktural telah menolak Kaedah Terus (Direct
Method). Beliau mengatakan bahawa bahasa harus diajar secara sistematik dengan
menumpukan kepada cara sebutan dan latih tubi secara lisan (Ricards dan Rogers,
1986 )
Kaedah audio-lingual adalah lebih
sesuai serta praktikal digunakan dalam pengajaran dan pembelajaran bahasa
kedua. Dalam konteks pendidikan hari ini, kaedah ini amat berkesan dalam
pengajaran dan pembelajaran kemahiran lisan yang melibatkan aspek mendengar dan
juga bertutur. Kaedah audio-lingual ini merupakan satu alternatif dalam
pengajaran lisan kerana bersandarkan prinsip mendengar dan bertutur diajar
terlebih dahulu kemudian barulah kemahiran membaca dan menulis.
Kaedah ini adalah hasil gabungan
daripada dua kemahiran iaitu kemahiran mendengar (audio) dan juga kemahiran
bertutur (lingual). Jadi, kaedah ini amat sesuai untuk menjalankan aktiviti
kemahiran mendengar dan juga bertutur (lisan). Dalam kemahiran ini, murid-murid
dapat mengenal, membeza, mengajuk bunyi yang diperdengar di samping mengecam
serta menunjuk arah datangnya bunyi tersebut. Jadi apabila aedah audio lingual
ini dilaksanakan, secara ansur maju kemahiran yang dinyatakan tersebut akan
terus berkembang ke peringkat yang seterusnya dan lebih baik.
Kaedah Komunikatif
Kaedah komunikatif merupakan kaedah
yang berlandaskan pemikiran bahawa kemampuan penggunaan bahasa dalam komunikasi
merupakan tujuan yang harus dicapai untuk pembelajaran bahasa. Kaedah ini amat
menekankan proses pemerolehan bahasa kanak-kanak yang mengaitkan kognitif serta
interaksi bahasa. Jadi, kaedah komunikatif ini menitikberatkan pengajaran kecekapan
bahasa iaitu bahasa dan kecekapan komunikatif terutamanya kemahiran lisan iaitu
kemahiran mendengar dan bertutur.
Dalam
kaedah komunikatif ini terdapat tiga prinsip asas iaitu murid perlu mengetahui
tujuan setiap aktiviti bahasa yang dilaksanakan. Kedua, pengajaran bahasa perlu
dibuat dalam konteks wacana. Dan yang ketiga ialah pengajaran bahasa perlu
berpandukan proses komunikasi yang sebenar.